Kapiszon

Kapiszon – w dawnej broni strzeleckiej, rodzaj spłonki, w formie miedzianej lub mosiężnej miseczki lub kapelusika, posiadającej wewnątrz warstwę piorunianu rtęci, stosowane były także kapiszony mające formę porcji mieszaniny inicjującej naniesionej na papierową taśmę.

Kapiszony stosowane były w XIX wieku w zamku kapiszonowym do broni strzeleckiej. Kapiszon nakładany był na specjalny kominek. Po naciśnięciu spustu kapiszon uderzany był przez kurek, na skutek czego dochodziło do zapalenia piorunianu rtęci, co powodowało zapalenie prochu w lufie i oddanie strzału.

Nazwa pochodzi od fr. capuchon – kaptur.

Kapiszony używane są także w formie papierowego krążka w zabawkach. Krążek o średnicy ok. 5 mm, z niewielką ilością wybuchowej substancji jest ładowany do specjalnego pistoletu. W momencie przyciśnięcia spustu, kapiszon jest zgniatany, a pod wpływem tego uaktywnia się substancja wybuchowa i słychać niewielki huk.

Specificzna nazwa regionalna (Kujawy): cempletka.

Butelka zapalająca

Butelka zapalająca (koktajl Mołotowa) – rodzaj prymitywnego granatu zapalającego. Składa się ze szklanej butelki napełnionej w 2/3 łatwopalną cieczą (najczęściej benzyną), zazwyczaj zaczopowanej zwitkiem tkaniny stanowiącym lont. Jest to najpowszechniejszy ze względu na swą prostotę sposób budowy butelek zapalających. Jest on jednak dość niebezpieczny, gdyż butelka nie jest szczelnie zamknięta i istnieje prawdopodobieństwo, że przy przechyleniu butelki wypłynie więcej paliwa, niż jest w stanie wchłonąć materiał i może ono zwilżyć zewnętrzne ścianki butelki, co przy próbie zapalenia lontu może zakończyć się katastrofą. Prawidłowo wykonany koktajl Mołotowa powinien posiadać szczelną zatyczkę i lont przywiązany do szyjki butelki. W takiej sytuacji przed odpalaniem należy zwilżyć lont w paliwie. Zdarza się, że jako lont stosowany jest nasączony paliwem tampon zawinięty w szczelną folię. Takie rozwiązanie eliminuje konieczność zwilżania lontu przed użyciem, gdyż można to uczynić już podczas produkcji, zaś właściwości chłonne tamponu i folia zapobiegają odparowywaniu mieszanki z lontu. By użyć tak przygotowaną butelkę zapalającą wystarczy przepalić (np. zapalniczką) folię tak, by tampon się zajął i rzucić.

Jako paliwo można użyć niemal każdej łatwopalnej cieczy. Najpowszechniej stosowana jest benzyna. Znacznie lepsze efekty daje mieszanina benzyny z olejem w stosunku ok. 2:3 (patrz: napalm). Benzyna łatwo się zapala, a olej przedłuża palenie i ogranicza spływanie cieczy z przedmiotów powodując większe zniszczenia. Można także butelki napełniać denaturatem lub naftą, a do benzyny dodawać oleje jadalne lub smołę. Dobrym dodatkiem są kleje kauczukowe.

Prawie zawsze jest miotana ręcznie. Do miotania butelek zapalających były przystosowane niektóre granatniki. W Muzeum Wojska Polskiego wystawiana jest sprężynowa katapulta do wyrzucania butelek zapalających na większe odległości, produkowana w czasie powstania warszawskiego (widoczna na zdjęciu w galerii).

Broń tania i teoretycznie efektywna w walkach ulicznych przeciw lekko opancerzonym pojazdom pancernym. W praktyce nowe typy amerykańskich i niemieckich czołgów już w okresie II wojny światowej miały zainstalowane systemy gaśnicze w komorze silnika a ich szczelny i osłonięty grubym pancerzem przedział załogi był odporny na płonącą mieszankę zapalającą. Butelki zapalające były powszechnie używana np. w powstaniu warszawskim i wojnie hiszpańskiej. Bywa używana przez demonstrantów i do podpaleń.

Nazwa koktajl Mołotowa została wymyślona przez żołnierzy fińskich, którzy używali tej broni przeciw wojskom rosyjskim w czasie wojny zimowej 1939-1940.

Mołotow, jako zastępca przewodniczącego Państwowego Komitetu Obrony, podpisał uchwałę, która zatwierdzała masową produkcję tejże broni. Niewykluczone, że stąd wzięła się ta nazwa. Uważa się także, że nazwa była humorystyczną odpowiedzią na zapewnienia Mołotowa, że w dniu urodzin Stalina (18 grudnia 1939 r.) wypije na jego cześć koktajl w zdobytych przez Armię Czerwoną Helsinkach.

Wojna partyzancka

Wojna partyzancka (hiszp. guerilla) — forma walki zbrojnej jednej ze stron, polegająca na działaniach nieregularnych, odwrotach, przemarszach i innych formach walki, przy poparciu ludności przeciwko okupantowi lub rodzimym rządom. Jest to również wojna, w której są atakowane małe oddziały wroga. Atakowano z ukrycia, urządzano zasadzki itp.

Friendly fire

Friendly fire (bratobójczy ogień, nie wrogi ogień) termin zapożyczony z nomenklatury armii Stanów Zjednoczonych, w dosłownym tłumaczeniu oznacza on "przyjacielski ogień". Friendly fire to zwrot oznaczający przypadkowy ostrzał własnych (lub sojuszniczych) sił i środków. Przyczyną tego zjawiska może być omyłkowa identyfikacja celów jako wrogie lub wypadek związany z niską celnością (uderzenie skierowane w stronę przeciwnika trafia we własne oddziały).

W czasach Układu Warszawskiego w nomenklaturze armii USA i armii Wielkiej Brytanii tego typu wypadki były określane jako blue-on-blue (ang. niebiescy na niebieskich) gdy wypadek dotyczył wojsk NATO (oznaczanych na mapach sztabowych kolorem niebieskim).

Desant czołgowy

Desant czołgowy - sposób przerzucenia na czołgach pododdziałów pieszych na polu walki, umożliwiający bezpośrednie ich współdziałanie z czołgami. Pododdziały piechoty lub saperskie przewozi się na kadłubach czołgów (dział pancernych) lub na specjalnie przygotowanych w tym celu stopniach i przyczepach. W II wojnie światowej funkcję desantu czołgowego pełnili zazwyczaj fizylierzy.

Mina przeciwpancerna

Mina przeciwpancerna - mina lądowa przeznaczona do niszczenia czołgów, dział pancernych, transporterów opancerzonych i innych wozów bojowych.

Miny przeciwpancerne dzielą się na:

• miny przeciwgąsienicowe - najstarszy rodzaj min przeciwpancernych wyposażony w zapalnik naciskowy. Miny tego typu eksplodują po najechaniu na nie kołem lub gąsienicą pojazdu i uszkadzają mechanizm bieżny i zawieszenie pojazdu. Skutki wybuchu tego rodzaju min są najczęściej łatwe do usunięcia.

• miny przeciwdenne - miny przeciwpancerne wyposażone w zapalniki prętowe lub niekontaktowe. Miny tego typu wybuchają pod dnem kadłuba pancernego i powodują jego zniekształcenie skutkujące uszkodzeniem lub zniszczeniem podzespołów czołgu przymocowanych do dna pojazdu (silnik, przekładnie, wałki skrętne). Skutki wybuchu tego rodzaju min były dawniej bardzo groźne dla pojazdów pancernych, ale w nowych wzorach wozów bojowych większość ważniejsze podzespołów jest mocowana nie do dna pojazdu, ale podwieszane pod stropem kadłuba, co zmniejsza skutki wybuchów min przeciwdennych.

• miny przeciwburtowe - miny tego typu są wyposażone w zapalniki niekontaktowe lub kontaktowe wykorzystujące światłowody. Po zadziałaniu zapalnika w kierunku pojazdu wystrzeliwany jest pocisk przeciwpancerny z głowicą kumulacyjną lub odpalany jest pocisk formowany wybuchowo rażący ścianę kadłuba pancernego.

Mina lądowa

Mina lądowa - to ładunek materiału wybuchowego wraz z urządzeniem zapalającym i zabezpieczającym, umieszczony w odpowiedniej obudowie.

Rozróżnia się następujące miny lądowe:

• w zależności od przeznaczenia:

o przeciwpiechotne,

o przeciwpancerne,

o przeciwtransportowe (drogowe, kolejowe i rzeczne),

o przeciwdesantowe (rzeczne),

o specjalne (dywersyjne, miny-pułapki);

• w zależności od zasady działania:

o kierowane,

o niekierowane (o działaniu natychmiastowym i o działaniu ze zwłoką),

• w zależności od rodzaju konstrukcji:

o naciskowe,

o naciągowe,

o ciśnieniowe,

o magnetyczne;

• w zależności od skutku działania:

o przeciwgąsienicowe,

o przeciwdenne,

o przeciwburtowe,

o o działaniu odłamkowym,

o o działaniu fugasowym.

Oddzielną grupę min lądowych stanowią miny jądrowe.

Hamulec wylotowy

Hamulec wylotowy - urządzenie wylotowe zmniejszające odrzut broni palnej, nazywane czasami osłabiaczem odrzutu. Działanie hamulca wylotowego polega na wytworzeniu siły o przeciwnym zwrocie niż siła wywołująca odrzut. Wykorzystuje się do tego efekty dynamiczne wypływu gazów prochowych (ciśnienie dynamiczne lub ciąg gazów prochowych).

* Hamulce wylotowe akcyjne wykorzystują siłę ciśnienia dynamicznego wypływających z lufy gazów prochowych. Wypływający strumień gazów (mający kształt stożka) uderza w umieszczone w niewielkiej odległości od wylotu lufy ścianki i zostaje częściowo wyhamowany. Hamowanie strumienia gazów powoduje obniżenie ich energii kinetycznej i jednoczesny miejscowy wzrost ciśnienia (tzw. dynamicznego). Składowa tego ciśnienia równoległa do osi lufy powoduje zmniejszenie odrzutu.

* Hamulce reakcyjne wykorzystują siłę ciągu gazów prochowych wydobywających się przez skierowane do tyłu otwory w ściankach hamulca wylotowego.

* Hamulce akcyjno-reakcyjne wykorzystują zarówno siłę ciśnienia dynamicznego, jak i siłę ciągu wypływających gazów.

Karabin przeciwpancerny

Karabin przeciwpancerny to broń strzelecka - odmiana karabinu, o kalibrze do 20 mm, zaprojektowana do zwalczania czołgów i innych pojazdów pancernych, nazywany też rusznicą przeciwpancerną.

Po pojawieniu się na polach bitewnych I wojny światowej brytyjskich czołgów, rozpoczął się wyścig zbrojeń pomiędzy pancerzem a metodami jego penetracji. Pierwszą, improwizowaną odpowiedzią niemiecką na problem niszczenia czołgów przez piechotę był tzw. "odwrócony nabój", wystrzeliwany z normalnych karabinów piechoty. Był to zwykły, używany wtedy nabój typu 7,92 x 57 mm Mauser z nieco powiększonym ładunkiem prochowym i pociskiem obróconym o 180°, co dawało mu nieco większą możliwość przebicia pancerza.

Następnym rozwiązaniem był "K Patrone" (nabój K) - Patrone SmK Kurz 7,92mm - specjalnie opracowany nabój przeciwpancerny, który mógł być wystrzeliwany z normalnego karabinu. Miał zwiększony ładunek prochowy i pocisk ze stalowym rdzeniem. K Patrone miał ok. 30% szansę na przebicie pancerza grubości 8 mm, ale następne generacje czołgów miały już grubsze opancerzenie, którym nie mógł zagrozić. Naboje te pozostały jednak w użyciu, używane były z reguły przez snajperów do niszczenia samochodów, lekkich pojazdów opancerzonych, a także dział nieprzyjaciela. Największym problemem z nabojem K było to, że jego używanie powodowało przedwczesne zużycie lufy karabinu, a często blokowały one zamek do tego stopnia, że nie można go było powtórnie otworzyć bez użycia młotka.

Pierwszym prawdziwym karabinem przeciwpancernym był zaprojektowany przez Niemców Mauser M1918 kalibru 13,2 mm. Ta broń była już w stanie przebić pancerze nowszych czołgów, ale nie była ona popularna wśród żołnierzy, jako iż była trudna w użyciu i miała bardzo duży odrzut, do tego stopnia, że przy strzelaniu z niego często łamał on obojczyk strzelającego.

W latach 30. powstało kilka konstrukcji karabinów przeciwpancernych, lecz nie zyskały większej popularności w armiach świata. Armia brytyjska używała kb ppanc Boys, który jednak mimo dużego kalibru 13,9 mm miał przeciętne osiągi. W Niemczech wprowadzono karabiny PzB 38 7,92 mm, a w Polsce podjęto produkcję (utrzymywaną w sekrecie) własnego karabinu wz. 35 (Ur, "Urugwaj"), również kalibru 7,92 mm. W Finlandii (Lahti L-39), Japonii (97 shiki) i Szwajcarii (Solothurn S-18/1000) wprowadzono karabiny ppanc kalibru 20 mm, klasyfikowane też jako działka. Już podczas II wojny światowej, w ZSRR wprowadzono do masowej produkcji dwa kb ppanc: PTRD i PTRS kalibru 14,5 mm.

Przed II wojną światową badania nad karabinami przeciwpancernymi prowadzono także w Stanach Zjednoczonych, nie opracowano jednak specjalnego karabinu stricte przeciwpancernego, a do tej roli przeznaczono karabin maszynowy kalibru 12,7 mm M2.

Karabiny przeciwpancerne były skuteczną bronią w początkowym okresie II wojny światowej i mogły one zagrozić czołgom typu PzKpfw I czy PzKpfw II. Nowsze generacje czołgów otrzymały opancerzenie chroniące je całkowicie przed pociskami karabinów przeciwpancernych i po wojnie karabiny przeciwpancerne zanikły. Ich rolę jako broni piechoty przeznaczonej do zwalczania pojazdów opancerzonych i czołgów przejęły wprowadzone w toku wojny pancerzownice takie, jak Bazooka czy Panzerfaust.

Od lat 80. w wielu armiach świata wprowadza się tzw. "wielkokalibrowe karabiny wyborowe" (ang. AMR (Anti Materiel Rifle) - karabin do niszczenia sprzętu technicznego), których koncepcja częściowo wywodzi się z karabinów przeciwpancernych - służą one do precyzyjnego niszczenia lekkiego sprzętu z dużych odległości.

Pocisk odrzutowy

Pocisk odrzutowy – pocisk napędzany silnikiem odrzutowym, przeznaczony do niszczenia celów za pomocą przenoszonego ładunku bojowego. Najliczniejszą i najstarszą grupą pocisków odrzutowych są pociski rakietowe (rakiety bojowe), napędzane silnikami rakietowymi, stąd często potocznie, aczkolwiek nie do końca prawidłowo, określa się jako rakiety wszystkie pociski odrzutowe.

Oprócz pocisków napędzanych wyłącznie silnikami rakietowymi (rakiet), liczną grupą są pociski o napędzie dwustopniowym, ze startowym silnikiem rakietowym i marszowym przelotowym silnikiem odrzutowym, rzadziej stosowane są pociski napędzane jedynie przelotowym silnikiem odrzutowym. – pocisk napędzany silnikiem odrzutowym, przeznaczony do niszczenia celów za pomocą przenoszonego ładunku bojowego. Najliczniejszą i najstarszą grupą pocisków odrzutowych są pociski rakietowe (rakiety bojowe), napędzane silnikami rakietowymi, stąd często potocznie, aczkolwiek nie do końca prawidłowo, określa się jako rakiety wszystkie pociski odrzutowe.

Oprócz pocisków napędzanych wyłącznie silnikami rakietowymi (rakiet), liczną grupą są pociski o napędzie dwustopniowym, ze startowym silnikiem rakietowym i marszowym przelotowym silnikiem odrzutowym, rzadziej stosowane są pociski napędzane jedynie przelotowym silnikiem odrzutowym.

Pierwsze pociski rakietowe miały postać wzmocnionej sznurkiem papierowej tuby wypełnionej ubitym czarnym prochem, zakończonej czepcem z ładunkiem bojowym, a z drugiej strony dyszą wylotową w postaci otworu. Do stabilizacji lotu pocisku stosowano przytwierdzoną do niego długą żerdź, nazywaną po włosku rocchetta, od której także wzięła się nazwa rakieta. Współczesne pociski rakietowe również mają ogólnie postać rury, z przytwierdzonymi do niej wielobocznymi powierzchniami stabilizującymi lot lub sterującymi jego przebiegiem. Napęd stanowi zazwyczaj silnik rakietowy na stały materiał pędny, rzadziej na paliwo ciekłe. W przedniej części pocisku rakietowego znajduje się zazwyczaj głowica bojowa oraz opcjonalnie systemy sterowania lub naprowadzania pocisku.

W wielu językach, głównie romańskich istnieją różne słowa na określenie pocisków niekierowanych i kierowanych. W języku angielskim pociski niekierowane określane są jako rocket, kierowane słowem missile pochodzącym od łacińskiego mittere oznaczającego wysyłać. W języku polskim stosuje się termin kierowany lub niekierowany pocisk rakietowy. Pierwsze balistyczne pociski rakietowe V-2 posiadały bezwładnościowy (inercyjny) system naprowadzania, który naprowadzał pocisk na cel bez ingerencji z ziemi. Inny niemiecki pocisk rakietowy Hecht, leciał po zaprogramowanej trajektorii, manewrując w celu zwiększenia prawdopodobieństwa trafienia. Pierwszym kierowanym pociskiem rakietowym był zbudowany w zakładach Rurhstahl przeciwlotniczy X-4, naprowadzany przez operatora za pośrednictwem rozwijającego się ze znajdującej się w tylnej części pocisku szpuli przewodu. Również obecnie stosuje się tę metodę naprowadzania, ale tylko dla pocisków przeciwpancernych, takich jak BGM-71 TOW.

We współcześnie używanych pociskach rakietowych stosuje się naprowadzanie drogą radiową oraz znacznie częściej samonaprowadzanie przy pomocy głowic termicznych, radarowych lub telewizyjnych. Możliwe jest także naprowadzenie pocisku rakietowego na cel oświetlony przez znacznik laserowy lub na podstawie wskazań odbiornika GPS i/lub systemów nawigacji bezwładnościowej INS.