Czołg

Czołg – pancerny, gąsienicowy wóz bojowy, uzbrojony w armatę umieszczoną w obrotowej wieży (zazwyczaj również w jeden lub więcej karabinów maszynowych). Korpus czołgu wykonany jest z pancernych płyt o zróżnicowanej grubości. Czołg jest zasadniczym środkiem prowadzenia walki lądowej, zwłaszcza natarcia. Niektóre czołgi z okresu I wojny światowej nie posiadały wieży, dlatego za pierwszy prawdziwy czołg uważa się francuski Renault FT-17.

Powstał przez połączenie koncepcji samochodu pancernego i ciągnika gąsienicowego. Początki czołgu jako rodzaju uzbrojenia sięgają I wojny światowej. Od tego okresu przechodził rozmaite zmiany i metamorfozy, jednak do dzisiaj stanowi podstawę sił lądowych we wszystkich armiach świata.

Prototyp czołgu opracowali Anglicy w 1915 r. W pierwszych bitwach wojny w ogniu karabinów maszynowych ginęły tysiące żołnierzy usiłujących zdobyć okopy wroga. Brytyjski pułkownik Ernest Swinton doszedł do wniosku, że skuteczną osłoną atakującej piechoty mógłby być opancerzony traktor na gąsienicach. Dzięki poparciu Winstona Churchila powstał pojazd nazwany "Mały Willy". Osiągał prędkość ok. 5 km/h przy wadze 14 ton i długości 4 metrów, a co najważniejsze, był w stanie przejechać przez okopy. Z racji podobieństwa ""Willy'ego"" do zbiornika na benzynę i w celu zmylenia wywiadu niemieckiego, pułkownik Swinton nadał maszynie kryptonim "tank", czyli dosłownie zbiornik. Nazwa ta, do dzisiaj w wielu językach oznacza czołg.

Artyleria

Artyleria to jeden z podstawowych rodzajów wojsk, na uzbrojenie którego wchodzą działa (armaty, haubice, moździerze) oraz wyrzutnie rakietowe, a w przeszłości także machiny miotające. Zadaniem artylerii jest zwalczanie celów naziemnych, powietrznych i nawodnych ogniem dział i pociskami rakietowymi. Wykonując swoje zadania, artyleria służy zwykle do wsparcia innych rodzajów wojsk lub działa samodzielnie. W skład artylerii wchodzi także sprzęt i służby umożliwiające skuteczne wykonywanie zadań ogniowych: systemy kierowania ogniem, systemy rozpoznania i wykrywania celów (w tym radary artyleryjskie), służby pomiarowe i inne.

Jako artylerię określa się także poszczególne jednostki artylerii.

Artyleria może się dzielić według różnych kryteriów, m.in:

• artyleria klasyczna (lufowa) - uzbrojona w działa,

• artyleria rakietowa - uzbrojona w pociski rakietowe,

• artyleria holowana - uzbrojona w holowane działa lub wyrzutnie rakietowe,

• artyleria samobieżna - uzbrojona w działa samobieżne lub samobieżne wyrzutnie rakietowe,

• artyleria kolejowa - uzbrojona w działa kolejowe,

• artyleria stacjonarna - artyleria nadbrzeżna, forteczna itp.,

• artyleria polowa,

• artyleria przeciwlotnicza,

• artyleria przeciwpancerna,

• artyleria nadbrzeżna,

• artyleria forteczna,

• artyleria piechoty,

• artyleria górska,

• artyleria lekka,

• artyleria ciężka,

• artyleria najcięższa,

• artyleria dalekonośna,

• artyleria konna - artyleria holowana o ciągu konnym,

• artyleria juczna,

• artyleria motorowa - artyleria holowana o ciągu motorowym lub samobieżna.

Określenia artyleria używa się także w odniesieniu do uzbrojenia okrętów (zob. okręt artyleryjski), pociągów pancernych itp.

Okresy działalności ogniowej artylerii

W natarciu:

• ogniowa osłona podejścia,

• ogniowe przygotowanie ataku,

• ogniowe wsparcie ataku,

• ogniowe wsparcie natarcia wojsk w głębi obrony przeciwnika.

W obronie:

• ogniowe wzbronienie podejścia i rozwinięcia wojsk przeciwnika,

• ogniowe odparcie ataku,

• ogniowe wsparcie wojsk broniących się w głębi,

• ogniowe wsparcie kontrataku.

Karabin maszynowy

Karabin maszynowy – samoczynna, zespołowa broń palna strzelająca amunicją karabinową o kalibrze do 20 mm.

W 1862 roku powstał pierwszy nadający się do użytku w praktyce karabin maszynowy, którego skonstruował Richard Gatling; Hiram Stevens Maxim w 1883 roku zbudował pierwszy karabin maszynowy w pełni automatyczny.

Początkowo była to broń defensywna, dopiero wprowadzone ręczne karabiny maszynowe (karabin maszynowy Lewis, Chauchat) nadawały się do działań zaczepnych, mógł je bowiem obsługiwać jeden żołnierz. Zasada działania polega na odrzucie lufy lub odprowadzaniu części gazów prochowych przez specjalny otwór w lufie i przewód gazowy. Chłodzenie zapewniała ciecz (starsze konstrukcje), obecnie stosuje się chłodzenie powietrzem i łatwo wymienne lufy.

Pierwotnie przeznaczeniem karabinów maszynowych było niszczenie siły żywej, później zaczęto je stosować także do celów przeciwlotniczych, a nawet rażenia lekkich pojazdów opancerzonych.

Czołg piechoty

Czołg piechoty (ang. infantry tank) był koncepcją opracowaną i rozwiniętą w Wielkiej Brytanii w okresie przed II wojną światową. W założeniu były to ciężko opancerzone pojazdy mające współdziałać z atakującą piechotą, ich maksymalna prędkość nie musiała być dużo większa od prędkości piechura. Ich zadaniem było wykonanie przełomu w liniach nieprzyjaciela, a do wykorzystania tego przełomu i pościgu miał służyć czołg pościgowy (ang. cruiser tank).

W praktyce okazało się, że brytyjskie czołgi piechoty były zazwyczaj zbyt słabo uzbrojone i o ile potrafiły one wytrzymać wiele trafień, same nie były zdolne do siania dużego zniszczenia w szeregach przeciwnika. Przebieg wojny pokazał, że pomysł czołgu piechoty był chybiony i zaprzestano ich produkcji.

Ostatnim czołgiem piechoty był Mk IV Churchill.

Czołg pościgowy

Czołg pościgowy (ang. cruiser tank – dosłownie, czołg krążowniczy), nazywany też czołgiem szybkim – był koncepcją opracowaną i rozwiniętą w Wielkiej Brytanii przed i w czasie II wojny światowej. W założeniu były to czołgi, które miały działać – tak jak morskie krążowniki, tj. wykorzystywać swą szybkość do niespodziewanego ataku i działania na tyłach nieprzyjaciela, niezależnie od powolnej piechoty, według teorii użycia czołgów, której eksponentami byli Percy Hobart i Liddell Hart. Najważniejszą charakterystyką takiego czołgu miała być duża szybkość, były więc często słabo uzbrojone i opancerzone.

Przebieg II wojny światowej raczej negatywnie zweryfikował ten pomysł (a także koncepcję czołgu piechoty). Brytyjskie czołgi szybkie drugiej połowy wojny odpowiadały już faktycznie pod względem konstrukcji i własności bojowych czołgom średnim używanym przez inne armie. Ostatnim czołgiem klasyfikowanym w Wielkiej Brytanii początkowo jako czołg szybki był Centurion, który jest uważany za pierwszy typ czołgu podstawowego.

Drugim krajem rozwijającym koncepcję czołgu szybkiego na dużą skalę był ZSRR, gdzie na podstawie amerykańskiej licencji czołgu Christiego, rozwinięto własną linię czołgów BT, przede wszystkim BT-2, BT-5 i BT-7. Nazwa była skrótem od bystrochodnyj tank - "czołg szybki". Cechą tych czołgów był ich napęd kołowo-gąsienicowy, pozwalający na poruszanie się po dobrych drogach z większą prędkością na kołach, ze zdjętymi gąsienicami, oraz słabe opancerzenie, ograniczające ich wartość bojową. Z rozwoju linii radzieckich czołgów szybkich wywodził się jednak udany czołg średni T-34.

Oprócz tych krajów, projekty czołgów szybkich powstawały także w innych krajach, jak USA (kołowo-gąsienicowy czołg Christiego), Polska (kołowo-gąsienicowy PZInż 10 TP), Włochy, lecz nie były produkowane.

Nieco podobną klasą do czołgów szybkich były francuskie czołgi kawalerii (Hotchkiss H-35, Somua S-35, AMC 1935), jednakże ich zadaniem było w założeniu współdziałanie z kawalerią i w tym sensie były bardziej taktycznie zbliżone do czołgów piechoty, nie mając działać samodzielnie.

Niszczyciel czołgów

Niszczyciel czołgów – pojazd wojskowy, najczęściej opancerzony, którego głównym zadaniem jest niszczenie czołgów nieprzyjaciela. Pojawiły się wraz z masowym użyciem czołgów w II wojnie światowej.

Często niszczyciele czołgów uzyskiwano przez umieszczenie w kadłubie czołgu lub w nieruchomej wieży działa większego kalibru niż można było zmieścić w obrotowej wieży. Takie podejście stosowali Niemcy, Rosjanie i Brytyjczycy. Z kolei Amerykanie produkowali niszczyciele czołgów, które były bardzo podobne z wyglądu do czołgów normalnych, gdyż miały obrotową wieżę z armatą czołgową, ale były stosunkowo słabo opancerzone (na przykład M10 Wolverine).

Za pierwsze niszczyciele czołgów można uznać użyte przez Polaków we wrześniu 1939 czołgi TKS i TK-3 przezbrojone w działo kalibru 20 mm – nkm wz. 38FK.

Aktualnie niszczyciele czołgów uzbrajane są w przeciwpancerne pociski kierowane (rakiety).

W okresie powojennym także powstawały tego typu pojazdy. Aktualnie armia USA prowadzi badania nad pojazdem tego typu. Oznaczono go jako LOSAT (Line of Sight Anti-Tank). Jest skonstruowany na podwoziu łazika o popularnej nazwie Humvee. Uzbrojenie podstawowe, to pociski rakietowe o prędkości ok. 2000 m/s, rażące cele pancerne energią kinetyczną (analogicznie do pocisków APFSDS). Pojazdy tego typu (niszczyciele czołgów) są często rozpatrywane jako wyspecjalizowane wsparcie pododdziałów zmechanizowanych, których główną siłą uderzeniową nie są czołgi.

Turbina gazowa

Turbina gazowa (nazywana także turbiną spalinową lub silnikiem turbospalinowym) jest silnikiem cieplnym, który energię napędową pobiera z przepływających spalin lub innego gazu roboczego, zwanego czynnikiem termodynamicznym lub roboczym. Określenie "turbina gazowa" odnosi się do maszyny składającej się ze sprężarki i turbiny (połączonych zwykle wspólnym wałem), oraz komory spalania umieszczonej pomiędzy nimi.

Blitzkrieg

Blitzkrieg (niem. dosłownie: wojna błyskawiczna) – termin oznaczający błyskawiczne uderzenie sił powietrznych i lądowych na dany kraj.

Najważniejszym elementem wojny błyskawicznej jest wykorzystanie momentu zaskoczenia poprzez napad w skali strategicznej oraz dążenie do maksymalnego zmasowania głównych sił na kierunku pierwszego uderzenia. Nieprzyjaciel powinien zostać obustronnie oskrzydlony przez siły pancerne, a jego główne siły okrążone i zniszczone przez piechotę i artylerię w początkowym okresie wojny. Twórcą Blitzkriegu był Alfred von Schlieffen. Na początku I wojny światowej, tzw. plan Schlieffena zakładał pokonanie Francji w ciągu 6. tygodni, dzięki czemu możliwe miało być przerzucenie wszystkich sił na front wschodni, przeciwko Rosji. Teoretyczne podstawy Blitzkriegu z użyciem czołgów zostały opracowane i po raz pierwszy zaprezentowane przez Heinza Guderiana w jego książce pt. Achtung - Panzer! wydanej w 1937 roku.

Zgodnie z teorią Guderiana o powodzeniu wojny błyskawicznej decyduje zmasowane użycie dywizji pancernych i piechoty zmotoryzowanej na głównych kierunkach uderzenia. Owe uderzeniowe kliny pancerne winny być wspierane przez lotnictwo we wszystkich sytuacjach bojowych. Zadaniem lotnictwa, głównie nurkującego. jest też prowadzenie rozpoznania w taktycznej i operacyjnej głębi, zapobieganie podejściu nieprzyjacielskich odwodów, ubezpieczanie wojska z powietrza i zapewnianie im zaopatrzenia.

Samo słowo blitzkrieg zostało ukute przez amerykańskiego dziennikarza pracującego dla magazynu Time opisującego niemiecką inwazję na Polskę w 1939.

Bazooka

Bazooka, amerykańska ręczna wyrzutnia niekierowanych przeciwpancernych pocisków rakietowych z głowicą kumulacyjną, pancerzownica, stosowana przez wojska alianckie w czasie II wojny światowej i pozostająca na uzbrojeniu armii USA do połowy lat pięćdziesiątych XX wieku.

Słowo "bazooka" pochodzi od prymitywnego instrumentu ludowego o tej samej nazwie, prostej wersji puzonu.

Wstępne prace badawcze w dziedzinie ręcznej broni rakietowej rozpoczęto w USA w 1933 roku. W 1942 roku rozpoczęto produkcję seryjną 60 mm (2,36-calowych) pancerzownic M1 i stabilizowanych brzechwowo 60 mm kumulacyjnych pocisków rakietowych M6A3. W okresie II wojny światowej wyprodukowano w USA 460 tysięcy wyrzutni Bazooka I M1.

Wyrzutni Bazooka I kalibru 60 mm użyto po raz pierwszy w listopadzie 1942 roku w walkach w Afryce Północnej, gdzie okazała się bardzo skutecznym środkiem do zwalczania czołgów, środków opancerzonych i bunkrów żelbetowych.

Wyrzutnia była cienkościenną, obustronnie otwartą rurą o długości 1550 mm i masie 5,71 kg, wyposażoną w chwyt pistoletowy, proste mechaniczne przyrządy celownicze i elektryczny układ odpalający zasilany z suchej baterii. Dla zwiększenia manewrowości, rura była skręcana z dwóch części i rozkładana na czas marszu. Etatową obsługę wyrzutni stanowiło dwóch żołnierzy: celowniczy i amunicyjny. W kolejnym wzorze wyrzutni, oznaczonej symbolem M9, udoskonalono przyrządy celownicze, a baterię elektryczną zastąpiono generatorem magnetoindukcyjnym, umieszczonym w uchwycie.

Pod koniec lat czterdziestych XX wieku wprowadzono do uzbrojenia wojsk USA 88,9 mm (3,5-calową) ręczną wyrzutnię rakietową Bazooka II o symbolu M20, wykonaną ze stopu na bazie aluminium oraz nowy pocisk rakietowy o przebijalności pancerza zwiększonej do 280 mm. Używano jej w czasie wojny koreańskiej w latach 1950–1953.

Na bazie tej wyrzutni skonstruowano w Wielkiej Brytanii 88,9 mm British Bazooka, która weszła do uzbrojenia wojsk Wielkiej Brytanii w 1951 roku, zastępując wyrzutnię PIAT.

W 1962 roku 88,9 mm wyrzutnia Bazooka II M20 została zastąpiona w USA 66 mm pancerzownicą M72 o masie 2,2 kg, donośności 275 m, masie pocisku 1,25 kg i zdolności przebicia pancerza o grubości 270 mm.

Wieża artyleryjska

Wieża artyleryjska - element konstrukcji okrętów wojennych, służący do obrotowego mocowania dział oraz ochrony ich mechanizmów i obsługi przed ogniem nieprzyjaciela i wpływami atmosferycznymi. Wieże artyleryjskie są obrotowe w celu zapewnienia dużego kąta ostrzału w poziomie. W celu ochrony dział przed ogniem nieprzyjaciela, wieże stosowane w historycznych klasach okrętów artyleryjskich były opancerzone. Grubość pancerza była uzależniona od klasy okretu i szansy trafienia pociskiem w określone miejsce wieży (najgrubszy jest pancerz czołowy, potem w kolejnosci ściany boczne, ściana tylna i płyta górna). Po I wojnie światowej zaczęto stosować wieże także na okrętach lżejszych klas, a co za tym idzie, pojawiły się także wieże nieopancerzone, których zadaniem była jedynie ochrona mechanizmów i obsługi działa przed wpływami atmosferycznymi i odłamkami.